Wat zijn de regels omtrent een gedwongen opname in de zorg?

Als u te maken heeft met een gedwongen opname is dit natuurlijk een ingrijpende gebeurtenis. Omdat de vrijheid van een patiënt ernstig wordt belemmerd met een gedwongen opname, moet er terughoudend mee omgegaan worden. Alleen in uiterste gevallen kan een persoon gedwongen opgenomen worden. In dit artikel kunt u lezen wat de regelgeving omtrent gedwongen opnames is. 

Voorwaarden

Een gedwongen opname is alleen mogelijk als er aan een aantal voorwaarden is voldaan. Zo moet er sprake zijn van (dreigend) ernstig nadeel voor de persoon in kwestie of voor anderen, veroorzaakt door een psychiatrische aandoening. Verder moet er altijd eerst gekeken worden of vrijwillige zorg nog mogelijk is. Als dit mogelijk is, gaat hier altijd de voorkeur naar uit. Verplichte zorg is dus echt een laatste redmiddel. Ook moet de gedwongen zorg proportioneel zijn. Dit betekent dat de gedwongen zorg in verhouding moet staan tot het doel, namelijk het wegnemen van het ernstige nadeel. Ten slotte moet de gedwongen zorg ook effectief zijn. De zorg moet er ook echt voor zorgen dat het (dreigend) ernstig nadeel wordt weggenomen. Hiervoor gelden dan ook de uitgangspunten dat de zorg zo goed mogelijk moet worden afgestemd op de betrokken patiënt en dat de patiënt het recht heeft om inspraak te hebben in de verplichte zorg. Ook nazorg na de verplichte opname is een belangrijk uitgangspunt. 

Zorgmachtiging

Een zorginstantie of zorgverlener mag niet zelf beslissen om een patiënt gedwongen op te nemen. Zonder een zorgmachtiging van de rechter kan een patiënt namelijk niet gedwongen opgenomen worden. Om een zorgmachtiging te krijgen kan een zorgaanbieder of de gemeente een melding van een zorgelijke situatie maken bij de Officier van Justitie. De Officier van Justitie zal vervolgens een geneesheer-directeur aanwijzen. Deze geneesheer-directeur zal contact opnemen met de patiënt en hem of haar informeren over de procedure. Ook zal de geneesheer-directeur een onafhankelijke psychiater inschakelen om een medische verklaring af te geven. Dit wordt verwerkt in een dossier en aan de hand daarvan zal de Officier van Justitie beslissen om wel of geen zorgmachtiging aan te vragen bij de rechter. 

De Officier van Justitie zal ook de gegevens van de patiënt al doorsturen naar de rechter. Als een patiënt nog geen advocaat heeft, dan zal de rechter ervoor zorgen dat de patiënt een advocaat toegewezen krijgt. 

Als de Officier van Justitie ervoor kiest om de zorgmachtiging aan te vragen, zal een rechter binnen drie weken beslissen of de zorgmachtiging wel of niet wordt verleend. Een patiënt heeft recht om verweer te voeren tegen de toekenning van een zorgmachtiging. De toegewezen advocaat kan hierbij helpen. Een rechter zal vervolgens beoordelen of er wordt voldaan aan de voorwaarden. Als dit het geval is zal een rechter een zorgmachtiging uitbrengen. Hierin staat welke zorg gedwongen uitgevoerd mag worden en voor welke termijn.

Een eerste zorgmachtiging duurt maximaal zes maanden. Mocht het nodig zijn, kan een Officier van Justitie na verloop van deze termijn een nieuwe zorgmachtiging aanvragen. 

Crisismaatregel

In sommige situaties is het niet mogelijk om de procedure voor het aanvragen van een zorgmachtiging te doorlopen. Dit is het geval als er sprake is van een crisissituatie. We spreken van een crisissituatie bij onmiddellijk (dreigend) ernstig nadeel voor de patiënt of anderen. De burgemeester van de gemeente waar de patiënt zich bevindt kan dan een crisismaatregel afgeven, indien het ernstig vermoeden bestaat dat het gedrag dat leidt tot het ernstige nadeel wordt veroorzaakt door een psychische stoornis. Met een crisismaatregel is het mogelijk om de patiënt snel gedwongen op te nemen. Na afgifte van de crisismaatregel moet de zorg binnen 24 uur opgelegd worden. Een crisismaatregel kan alleen worden afgegeven als de patiënt noodzakelijke zorg weigert en als de crisismaatregel noodzakelijk is om het dreigend ernstig weg te nemen. 

In de periode tussen het ontstaan van de crisissituatie en de afgifte van een crisismaatregel mogen zorgverleners ervoor kiezen om toch gedwongen zorg te verlenen. Deze periode moet wel zo kort mogelijk duren. Na maximaal 12 uur moet de patiënt een psychiater gezien hebben, zodat er een medische verklaring afgegeven kan worden. Na uiterlijk 18 uur moet de crisismaatregel afgegeven zijn, of moet de zorg beëindigd zijn. 

Een crisismaatregel wordt afgegeven door de burgemeester - of uit naam van de burgemeester - aan de hand van een medische verklaring van de psychiater en het dossier dat bestaat uit eventuele eerdere afgegeven zorgmachtigingen. De crisismaatregel is maximaal drie werkdagen geldig. Als het nodig is kan deze termijn wel verlengd worden. 

Als een crisismaatregel wordt afgegeven, dan zal de burgemeester ook een advocaat toewijzen aan de patiënt indien de patiënt zelf nog geen advocaat heeft. 

De officier van justitie krijgt een kopie van een afgegeven crisismaatregel. De officier kan er dan voor kiezen om een verlenging aan te vragen bij de rechter, mocht dit nodig zijn. De rechter beoordeelt binnen drie dagen of verlenging aan de orde is. De crisismaatregel kan voor maximaal drie weken verlengd worden. Een patiënt heeft bij deze procedure het recht om gehoord te worden door de rechter, als hij of zij hier gebruik van wil maken. De advocaat kan de patiënt hierbij bijstaan. 

Wilt u meer weten?

Bel ons dan op 0900-1966 of gratis met een lidmaatschap. U krijgt dan direct een jurist aan de lijn die kan adviseren over uw persoonlijke situatie.